استفاده از سند مجعول
محمدعلی مهری
آیا در رابطه با جرم استفاده از سند مجعول اطلاعاتی دارید؟ آیا می دانید عناصر و ارکان تشکیل دهنده ی جرم استفاده از سند مجعول چیست؟ آیا مجازات استفاده از سند مجعول را می دانید؟ آیا ادلّه ی اثبات جرایم جعل و استفاده از سند مجعول را می شناسید؟ آیا تمایل دارید در رابطه با استفاده از سند مجعول اطلاعات حقوقی داشته باشید؟
در این مقاله در خصوص جرم استفاده از سند مجعول به عنوان یکی از شایع ترین جرایم و دعاوی مطروحه در محاکم می باشد. چنانچه تمایل دارید در مورد جرم استفاده از سند مجعول، ادلّه اثبات و مجازات آن اطلاعات لازمه را کسب فرمایید، پیشنهاد می گردد تا مقاله ی حاضر را تا آخر بخوانید.
در قانون مجازات اسلامی و در فصل پنجم آن یعنی در بخش تعزیرات، مصوّب 1375 می توان گفت تقریباً در هر قسمتی که از جعل سخن به میان آمده است از استفاده از سند مجعول نیز صحبت شده است.
همانگونه که در عنوان « استفاده از سند مجعول » مشخص است، استفاده بایستی به گونه ای باشد که استفاده کننده فایده ای عملی از آن ببرد، بدین شرح که مرتکب می بایست سند مجعول را مورد تسلیم و ارائه به شخصی قرار دهد و یا اینکه استعمال نماید که می تواند از طریق مبادله باشد و یا به هر نحوی باشد که بتوان کلمه استفاده را نسبت به آن صادق دانست. بنابراین چنانچه مرتکب به صرف اینکه آن سند مجعول را مورد استفاده قرار دهد، مرتکب جرم استفاده از سند مجعول می شود.
برای اینکه در جرم استفاده از سند مجعول شخص استفاده کننده را مجرم بشناسیم می بایست به این نکات توجه شود:
1- سند مورد استفاده می بایست ماهیت جعلی بودنش احراز گردد، بدین معنی که مثلاً در اسناد سجلی که در قالب فرم و شکل خاصی قرار دارد و متّحدالشکل است، حال اگر شخصی بیاید و سند سجلی یا همان شناسنامه را به وسیله کاغذ رنگی درست کند که هیچ شباهتی با اصل خود نداشته و ندارد و اینکه احتمال اشتباه افتادن آن هم نباشد، جرم جعل را نمی توان محقّق دانست و نسبت به شخص استفاده کننده هم به طریق اولی جرم استفاده از سند مجعول قابل تحقّق نمی باشد و عمل مرتکب تحت این عنوان مجرمانه (استفاده از سند مجعول) قابل تعقیب کیفری نیست.
2- شخص استفاده کننده از سند مجعول علاوه بر ارتکاب عنصر مادی یا فیزیکی که نظایر آن مورد اشاره قرار گرفت از جمله تسلیم، استعمال و یا ارائه و... بایستی از عنصر روانی نیز برخوردار باشد، بدین معنی که استفاده کننده بایستی:
الف: مرتکب در استفاده از سند مجعول، عمد داشته باشد. بدین شرح که مرتکب با توجه به اینکه اطلاع کافی از جعلی بودن سند دارد، آن سند مجعول را مورد استفاده قرار دهد.
ب: مرتکب در استفاده از سند مجعول، قصد اضرار به دیگران را داشته باشد. بدین شرح که قصد اضرار مادی یا معنوی را به شخص یا اشخاصی اعم از حقیقی و یا حقوقی، داشته باشد. فلذا می توان گفت با ارائه ی اسناد مجعول به اشخاص حقوق عمومی به معنای اعم آن شامل شرکت ها، نهادها و مؤسسات دولتی نیز (با تحقّق سایر شرایط)، ممکن است جرم استفاده از سند مجعول محقّق گردد.
3- سند مجعولی که مورد استفاده قرار می گیرد باید امکان ورود ضرر را فراهم آورد، همانند مثالی که در بند اول آورده شد که ساختن سند سجلی به وسیله کاغذ رنگی جرم نبوده و استفاده از آن هم به طریق اولی جرم نمی تواند باشد. پس این کار قابلیت ایراد ضرر را به دولت نمی تواند داشته باشد، چرا که در تحقّق جرم استفاده از سند مجعول حداقل احتمال ورود ضرر مادّی یا معنوی به اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی باید وجود داشته باشد.
بارزترین وجه تمایز استفاده از سند مجعول با کلاهبرداری این موضوع است که در کلاهبرداری بایستی انسانی فریب بخورد ولی در جرم استفاده از سند مجعول، این فریب شاید به وسیله دستگاه الکترونیکی باشد یعنی شخصی که از یک کارت تلفن و یا کارت عابر بانک جعلی استفاده می کند ارکان جرم استفاده از سند مجعول تحقّق پیدا کرده است. ضمن آنکه برای تحقّق جرم کلاهبرداری، بردن مال غیر با توسل به وسایل متقلّبانه ضروری است، یعنی جرم کلاهبرداری از جمله جرایم مقیّد به نتیجه می باشد، در حالی که جرم استفاده از سند مجعول، مقیّد به حصول نتیجه نمی باشد، فلذا جرم استفاده از سند مجعول به صرف ارائه و یا استعمال سند مجعول (با علم و اطلاع و به قصد اضرار به دیگری)، محقّق می گردد.
همانگونه که مستحضر می باشید برای تحقّق هر جرمی نیاز به 3 عنصر قانونی، مادی و معنوی می باشد، که با جمع عناصر و ارکان مذکور، یک جرم به وجود می آید. در ذیل توضیحاتی پیرامون عناصر متشکّله ی جرم استفاده از سند مجعول داده می شود:
الف: عنصر قانونی جرم استفاده از سند مجعول
عنصر قانونی جرم استفاده از سند مجعول در برخی از مواد قانون مجازات اسلامی و در بخش تعزیرات آن مصوب 1375 به چشم می خورد که از باب نمونه در ماده 536 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات مقرر می دارد: « هر کس در اسناد یا نوشته های غیر رسمی جعل یا تزویر کند یا با علم به جعل و تزویر آنها را مورد استفاده قرار دهد....» بدیهی است از نظر کیفری مورد استفاده قرار دادن با علم برای مرتکب لحاظ شده است که در توضیحاتی که پیشتر داده شد بدان اشاره گردید.
ب: عنصر مادی جرم استفاده از سند مجعول
در جرم استفاده از سند مجعول بایستی حداقل ضرر بالقوه «مادی یا معنوی» برای اشخاص اعم از حقیقی و حقوقی در جرم استفاده از سند مجعول ضروری است.
ج :عنصر معنوی در جرم استفاده از سند مجعول
سوء نیت عام در جرم استفاده از سند مجعول : سوء نیت یکی از مهمترین ارکان هر جرمی است که می تواند شامل علم به مجرمانه بودن و عمد در رفتار فیزیکی یعنی با علم به جعل و تزویر مورد استفاده قرار داده باشد. سوء نیت خاص جرم استفاده از سند مجعول، قصد اضرار به غیر است.
مطابق نظریه مشورتی شماره 1108/7 مورخ 23/10/1371 اداره حقوقی قوه قضاییه، در صورتی سایر ارکان جرم، مانند سوء نیت و یا علم به مجعول بودن سند از جانب متهم، احراز نشود، که در این صورت جرم استفاده از سند مجعول تحقق نخواهد شد.
فلذا نهایتاً مطابق نظریات علمای حقوق، هرگاه جرم جعل محقّق نباشد، استفاده از سند و نوشته نیز تحت عنوان استفاده از سند مجعول قابل تعقیب نخواهد بود.
آنچه در بالا به استحضار شما عزیزان همیشه همراه وبلاگ مؤسسه حقوقی طلیعه عدالت و مهر پارسیان رسید، تنها گوشه ای از مباحث مربوط به جرم استفاده از سند مجعول می باشد، چرا که مباحث حقوق کیفری، از جمله مبحث مربوط به جرایم جعل و استفاده از سند مجعول، مباحثی گسترده و تخصّصی می باشند که اخذ کمک و مشاوره از وکلا و مشاورین حقوقی زبده و متخصّص در جعل، استفاده از سند مجعول و دعاوی راجع به آنها را امری لازم و ضروری می نماید. علی هذا مؤسسه حقوقی طلیعه عدالت و مهر پارسیان با بهره گیری از دانش و تجارب وکلای پایه یک دادگستری، قضات بازنشسته و اساتید دانشگاه، ضمن تسلّط کافی و وافی بر قوانین، مقرّرات و رویه های محاکم دادگستری در خصوص جرم استفاده از سند مجعول، همواره یاری رسان شما عزیزان در مورد جرایم سابق الذکر می باشد، فلذا در صورت داشتن هرگونه سوال و ابهامی درباره ی جرایم جعل و استفاده از سند مجعول، می توانید با مؤسسه حقوقی طلیعه عدالت و مهر پارسیان (گروه وکلای مهر) تماس حاصل نموده و سوالات خود را با آنها در میان نمایید.